معرفی یک کتاب هویت‌بخش
به نام خداوند جان و خرد
کتاب صد و سیزده مجلس از نقالی‌های مرشد ولی الله ترابی تالیف محسن میرزاعلی و احمد رضا آذربایجانی، گردآوری و تصحیح ۱۱۳ مجلس بازنویسی شده از اجراهای هنر آیینی زنده یاد مرشد ترابی از داستان‌های شاهنامه فردوسی است که با مقدمه و توضیحات نگارندگان آماده و پس از نزدیک به دو سال فعالیت پژوهشی دو مولف ویرایش و صفحه آرایی برای استفاده کنند گان کتاب وارد بازار نشر شده است.
کتاب توسط نشر سرو یاسین منتشر شده است و یکی از پژوهشگران به نام عرصه هنر آیینی به ویژه نقالی دکتر سجاد آیدنلو استاد دانشگاه ادبیات تبریز نیز بر این کتاب مقدمه‌ای نوشته است. دکتر آیدنلو در آنجا اشاره کرده است: آقایان دکتر آذربایجانی و مرشد میرزاعلی نقالی زنده یاد مرشد ترابی را به دقت به صورت مکتوب در آورده اند و یکی از اهداف مهم ایشان از این کار به دست دادن متنی آموزشی برای علاقمندان یادگیری فن/ هنر نقالی بوده است دکتر آیدنلو همان جا اشاره کرده است که این کتاب بی هیچ گمانی یکی از منابع تحقیقات ادب حماسی و پهلوانی ایران و محل مراجعه و استناد محققان مختلف خواهد بود.
مرشد محسن میرزاعلی در مقدمه کتاب به همراهی‌های خود با مرشد ترابی پرداخته است قابل ذکر جمع آوری این طومارها به این شکل و انتشار آن یکی از آرزوهای مرشد ترابی بوده است که شاگرد او محسن میرزاعلی به همراه همکارش دکتر احمدرضا آذربایجانی این آرزو را محقق کرده است مرشد میرزاعلی در مقدمه اشاره کرده است: طومارنویسی به همین روشی است که در این کتاب مشاهده خواهید کرد. یعنی نقالان و هنرمندان روایتگری، چه مبدع و چه شاگردان مکاتب قبلی، طومارها را با همان سبک وسیاقی که هنرمند نقل می کرده می‌نوشته‌اند و پس ازآن، آنقدر مشق میکرده اند تا برایشان ملکه شود.
دیگر مولف کتاب احمد رضا آذربایجانی در مقدمه اشاره کرده است که قصد مولفان از مکتوب کردن طومارها و ایجاد زیرنویس‌ها و آوردن مقدمه و پیشگفتار کتاب، معرفی یکی از مصادیق بارز میراث معنوی فاخر کشور بوده است که به عنوان یک برنامه درسی منسجم می‌تواند دستمایه یادگیری هنرمندان هنر آیینی نمایشی و یا محققان و پژوهندگان ادبیات حماسی و هنر ایران زمین باشد. دکتر آذربایجانی در مقدمه کتاب آورده:
با آنکه طومارهای ذکر شده در این کتاب فقط صدوسیزده مجلس از طومارهای مرشد ترابی هستند، ولی در آن ظرفیت هایی هست دارند که نه فقط برای هنرآموزان نقالی مفیدند، بلکه امکانی هستند برای جست‌وجوی محققان، علاقه‌مندان و حتی مخاطبان دیگری که بخواهند از این آسان سازی و زیباسازی هنرمند توانا لذت ببرند و اوقات خود را با خواندن آن کیفیت بخشند.
طومارها با زبان خود مرشد ترابی که در روایت داستان ها بی نظیر است، نوشته شده و در جاهایی که واژگان یا مطالب نیاز به توضیح دارد. توسط نویسندگان ایضاح صورت گرفته شده است.
در پیشگفتار کتاب تعاریف کاملاً عمیق و دقیقی در خصوص نقل، نقال، مرشد و شمه‌ای از شیوه مرشد ترابی بیان شده که برای مخاطب حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای خواندنی جذاب و تازه است.
داستان‌هاکه در کتاب به نقلِ مرحوم مرشد ترابی بازنویسی شده است عبارتند از: زادن زال، ازدواج زال و رودابه، به دنیا آمدن رستم، رستم و فیل سفید، رستم و کُک کوهزاد، گشودن رستم دژِ پور رخام را، تاختن افراسیاب به ایران و شکست نوذر، گرفتن رستم رخش را و آوردن کیقباد، نخستین نبرد رستم با افراسیاب، آوردن رستم، گل‌اندام خواهر کیقباد را از البرز کوه و ازدواج با او، مسموم شدن رستم با زهر، پیکار رستم با نوذرِ تاشکنی، کشتن رستم قلوش را، نبرد رستم و گردان ایران در نخچیرگاه افرسیاب، هفت‌خان رستم، به آسمان رفتن کاووس، رستم و سهراب، ازدواج گیو و بانوگشسپ، داستان سیاوش، کین‌خواهی خون سیاوش در توران، بیژن و منیژه، رستم و برزو، دل دادن برزو به مهر سیمین‌عذار و داستان‌های مرتبط با آن مانند حضور رستم کله‌دست (یک‌دست) و سوسن رامشگر، داستان فرودِ سیاوش.
صفحه اول مجالس اینگونه آغاز شده است:
در مورد این کتاب می‌توان گفت که:
۱. این کتاب الگویی مدون و الهام بخش برای هنرمندان آیینی و نمایشی است.
۲. یک برنامه درسی عیان و نهان برای هویت بخشی در عرصۀ هنر، زبان و ادب فارسی است.
۳. نمایشی از درس‌های حکمت با زبان هنری است که مخاطب را به اندیشه می‌برد به او کمک می‌کند تا خودشناسی بهتری از انسان ایرانی و اساطیری داشته باشد.
۴. جنبه حماسی این کتاب الهام بخش است.
۵. فارغ از جنبه‌های سرگرم کننده و جذاب متن، خواننده ساعات خود را به خوبی طی می‌کند و گذر زمان را نمی‌فهمد ولی پربار شدن و وسعت دایره واژگانی را استنباط می‌کند.
۶. الگوهای این کتاب می‌تواند در کلاس‌های درس، مدارس، مراسم‌ها توسط نقالان دانش آموز اجرا شود.
۷. الگوهای این کتاب می‌تواند مبنای کلاس‌های هنر تجسمی باشد به این معنی که با خواندن داستان شاگردان با استفاده از خلاقیت خود آنها را به نقاشی بکشند و با نقاشی خود دوباره در آن فکر کنند.
۸. مبناهای مبارزه، حماسه، هیجانات، تحولات، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های موجود در داستان‌ها که با فهم عمیق مرشد ترابی آسان سازی، زیباسازی و به شکلی نو روایت شده است یعنی هم در فرم، هم در اجزاء و بیان و هم مضامین داستان می شود تعمق کرد و کلاس تفکر را با آن تلنگرها مدیریت کرد.
خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
